Sinds wanneer hoort vuurwerk bij oud en nieuw?

vuurwerkshow
Sinds wanneer hoort vuurwerk bij oud en nieuw?

Gepubliceerd: 20-12-2016

Laatste update: 21-12-2023

Vuurwerk tijdens de jaarwisseling, het lijkt ons in het bloed te zitten. Toch is het voor Nederland nog maar een jonge traditie. Een omstreden traditie ook, want vuurwerk heeft altijd fans en critici gehad. De regelgeving rondom vuurwerk wordt daarom regelmatig aangepast.

Waar komt de vuurwerk traditie vandaan?

Vuurwerk kent zijn oorsprong in China. Het dient in eerste instantie vooral om boze geesten te verdrijven, en maakt dan ook vaak deel uit van religieuze festivals. In de late middeleeuwen doet het vuurwerk ook in Europa zijn intrede.

Het wordt vooral ingezet tijdens feestelijkheden. Het einde van de Tachtigjarige Oorlog bijvoorbeeld wordt in 1648 op de Dam gevierd met vuurwerk. Soms heeft vuurwerk ook een militaire functie. Je kunt er bijvoorbeeld ’s nachts terreinen mee verlichten, of signalen afgeven.

Pas in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw ontstaat de gewoonte om tijdens de jaarwisseling zelf vuurwerk af te steken[1]. Waarschijnlijk nemen oud-Indiëgangers en migranten deze gewoonte mee uit Indonesië. Veel van hen vestigen zich in Den Haag, waar in eerste instantie met name straatschoffies het gebruik oppikken. Daarna volgen al snel andere burgers en andere delen van het land. Het vuurwerk wordt steeds makkelijker verkrijgbaar dankzij import vanuit China. En de stijgende welvaart maakt het vuurwerk voor steeds meer mensen bereikbaar. Inmiddels is een jaarwisseling zonder vuurwerk voor veel mensen niet meer voorstelbaar.

De oude Germanen verjoegen de boze geesten al met veel lawaai.

In het zuiden, noorden en oosten van het land hoort ook het carbidschieten bij oud en nieuw. Daarbij worden melkbussen gevuld met carbid en water en worden de bussen aan de achterkant door een gaatje verhit met een fakkel. Wat volgt is een oorverdovende knal en het wegvliegen van het deksel van de melkbus – of een voetbal die je in plaats van een deksel op de melkbus legt.

Wat zijn de regels bij vuurwerk afsteken?

Er zijn verschillende soorten knal- en siervuurwerk. In de wet wordt onderscheid gemaakt tussen zware en lichte knallers. Categorie F1 is het simpelst, en categorie F4 het zwaarst. Sinds de jaarwisseling van 2020/2021 staan veel soorten vuurwerk op de lijst[2] van verboden vuurwerkproducten. Spullen waarmee geschoten of gevuurd kan worden gaan in de ban.

Consumenten mogen bijvoorbeeld geen rotjes afsteken, geen vuurpijlen en geen matten. Ook babypijltjes zijn verboden. Wat nog wel is toegestaan zijn producten uit de zogenaamde F1 en F2 categorie: sterretjes, fonteinen en grondbloemen bijvoorbeeld.

Rond de jaarwisselingen van 2020/2021 en 2021/2022 mocht er, vanwege corona en de druk op de ziekenhuizen, nergens in Nederland vuurwerk worden afgestoken. In 2022 is er nog geen algeheel verbod. In totaal kiezen 12 gemeenten ervoor om een algeheel vuurwerkverbod in te voeren. In die gemeenten is alleen fop- en schertsvuurwerk, zoals sterretjes en knalerwten toegestaan. In 2023 stijgt het aantal gemeenten met een vuurwerkverbod naar 16. De verwachting is dat het aantal in de komende jaren verder zal toenemen[3]

Waarom worden de regels over vuurwerk strenger?

Sommige mensen zijn echt vuurwerkfanaat en kopen tassen vol met vuurwerk. Maar niet iedereen is er blij mee. De roep om een volledig verbod op consumentenvuurwerk klinkt de laatste jaren steeds luider. Daarvoor zijn verschillende redenen. Vuurwerk zorgt jaarlijks rond oud en nieuw voor tientallen miljoenen euro’s schade aan gebouwen, voertuigen, het milieu en de openbare ruimte. Veel mensen ergeren zich bovendien aan het geknal op oudejaarsdag en de dagen daarvoor. En ook huisdieren kunnen flink van slag raken.

vuurwerk afsteken

Gemeenten en instanties doen er van alles aan om goede voorlichting te geven over de gevaren en het veilig gebruik van vuurwerk: doe altijd een veiligheidsbril op, gebruik een aansteeklont en neem voldoende afstand[4]. Maar dat blijkt vaak niet voldoende. Elk jaar komen honderden mensen met verwoningen aan handen, hoofd, ogen of andere plekken in het ziekenhuis terecht. En ook merkt de politie dat hulpverleners steeds vaker worden lastiggevallen. Mensen gooien en schieten met vuurwerk naar brandweerlieden en ambulancemedewerkers die op een melding afkomen tijdens oud en nieuw.

Na verschillende incidenten besluiten gemeenten en de landelijke regering om de regels rondom vuurwerkgebruik strenger te maken. Dit gaat stap voor stap. Eerst komen er in diverse gemeenten vuurwerkvrije zones. Ook wordt de tijd waarin vuurwerk mag worden afgestoken beperkt. En de zwaardere categorieën sier- en knalwerk waarmee kan worden gegooid of geschoten worden verboden voor consumenten. Ook letten agenten en postbedrijven strenger op de stiekeme import van verboden vuurwerk.

Naast shells en bangers (de Cobra is een banger) bestaat de Big Five uit lawinepijlen, batterijen en Romeinse kaarsen. De hele aflevering bekijk je op NPO Start.

Ook de opslag en verkoop van vuurwerk is gebonden aan strenge veiligheidsregels. Het belang van goede regels wordt duidelijk als in het jaar 2000 een vuurwerkramp de wijk Roombeek in Enschede in puin legt. Op 13 mei van dat jaar vat de voorraad van het bedrijf S.E. Fireworks vlam, waarna verschillende opslagbunkers exploderen[5]. 23 mensen komen door de klap om het leven, en honderden buurtbewoners raken gewond. De krater die door de ontploffing in de wijk ontstond, is nog steeds zichtbaar als vijver.

De precieze toedracht van de ramp is nooit duidelijk geworden.

Naar aanleiding van de ramp besluit de overheid de regels voor de opslag en verkoop van vuurwerk aan te scherpen. Voortaan mogen bedrijven die grote hoeveelheden vuurwerk opslaan niet meer dicht bij huizen en scholen staan en vuurwerk mag niet meer in containers worden bewaard.

De vuurwerkramp in Enschede

De ravage in Enschede na de vuurwerkramp
De ravage in Enschede na de vuurwerkramp
Brandweerlieden proberen de branden te blussen
Brandweerlieden proberen de branden te blussen
De rookpluim boven Enschede
De rookpluim boven Enschede
De puinhoop is niet te overzien
De puinhoop is niet te overzien
'Wij komen terug'
'Wij komen terug'
De krater in Roombeek
De krater in Roombeek
Het monument in Roombeek
Het monument in Roombeek

Wat zijn alternatieven voor vuurpijlen?

De relatief jonge traditie van vuurwerk afsteken op 31 december verandert dus. Maar dat betekent niet dat vuurwerk verdwijnt. Fonteinen, cakes en bepaald grondvuurwerk zijn toegestaan voor consumenten. En verschillende gemeenten organiseren professionele vuurwerkshows op centrale pleinen.

Vuurwerkshows in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

Een totaalverbod op vuurwerk zal niet zo snel worden ingevoerd. Daar willen politieke partijen niet aan, om verschillende redenen.  Sommigen vinden het de eigen verantwoordelijkheid van de burgers om er veilig mee om te gaan. Anderen vinden een verbod ‘betutteling’ of willen niet tornen aan de traditie. Wat vind jij?

Er moet een verbod op consumentenvuurwerk komen.
vuurwerk afsteken

In het kort

  • Vuurwerk afsteken is een relatief jonge traditie in Nederland. Eerder werd het al wel gedaan in China.

  • Er gaan de laatste jaren steeds meer stemmen op voor een verbod op consumentenvuurwerk, omdat vuurwerk voor veel slachtoffers, schade en overlast zorgt.

  • Er zijn al verschillende maatregelen genomen om consumentenvuurwerk in te perken. Mede daardoor zijn er steeds minder slachtoffers.

  • Er zijn ook allerlei alternatieven voor het afsteken van vuurwerk, zoals vuurwerkshows die door de gemeente worden georganiseerd.

Geraadpleegde bronnen

    En je weet het!

    Anderen het laten weten?

    Ook interessant

    om te weten