Hoe groot is Karel de Grote?

karel de grote
Hoe groot is Karel de Grote?

Gepubliceerd: 10-7-2017

Laatste update: 15-08-2022

Karel de Grote: vader van Europa. In 800 wordt hij keizer van het rijk der Franken. Hij verovert veel gebieden waardoor zijn rijk een groot deel van West- en Midden-Europa beslaat. Wie is Karel de Grote? Hoe komt hij aan zijn naam? En waarom is hij zo belangrijk?

Redacteur: Saskia Wayenberg

Hoe wordt Karel koning en keizer?

Twaalfhonderd jaar geleden horen de Lage Landen bij het rijk van Karel de Grote. Wanneer hij in 768 zijn vader opvolgt als koning van het Frankische rijk, hebben de Franken al veel gebied in handen. Belangrijke vijanden van de Franken zijn de Saksen, die ten noorden van de Rijn wonen. De Saksen houden regelmatige rooftochten in Frankisch gebied. Bovendien geloven ze in Germaanse goden en Karel en andere Frankische leiders zijn christenen. Dat botst. Karel is zo fanatiek in zijn geloofsovertuiging dat hij de Saksen probeert te dwingen zich te bekeren tot het christendom. Zij weigeren, waarop Karel besluit heilige bomen van de Saksen om te hakken en hun gebied te verwoesten. Hele dorpen worden verbrand en gevangenen worden onthoofd. Na een gruwelijke strijd van bijna 33 jaar geven de Saksen zich over.

"De Franken hadden een groter en sterker leger, maar de Saksen waren slimmer."

In 795 wordt Leo III paus. Hij wordt bedreigd door politieke vijanden en zoekt en krijgt steun van de christelijke Karel. Als blijk van waardering kroont de paus Karel in het jaar 800 tot keizer.

Hoe komt Karel de Grote aan zijn naam?

Karel dankt zijn bijnaam aan het feit dat hij zo’n enorm rijk bezit. De naam vader van Europa komt hier ook vandaan. Het gebied beslaat een groot deel van West-Europa zoals het huidige Frankrijk, Duitsland, de Benelux en Italie. En hij denkt ook groots. Hij ziet zichzelf graag als opvolger van de Romeinse heersers. Zo laat hij zijn eigen munt slaan waarop hij afgebeeld staat als Romeins keizer.

munt met gezicht van karel de grote

Zelf is hij ook erg groot voor die tijd: hij steekt met kop en schouders boven iedereen uit.

Hoe bestuurt Karel de Grote zo'n groot rijk?

Keizer Karel heerst over een enorm rijk. Hij is de eerste sinds de Romeinen die zo'n groot gebied moet besturen. Dat doet hij met behulp van leenmannen. Dat zijn vertrouwelingen van Karel die in zijn naam een streek besturen, belastingen innen en militaire steun geven als het oorlog is. In ruil daarvoor mogen ze profiteren van de opbrengst van hun leen.

Ieder jaar wordt de Internationale Karelsprijs uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich bijzonder heeft ingezet voor een verenigd Europa. In 1996 ontvangt koningin Beatrix de prijs.

Wat zijn paltsen?

Karel heeft dus leenmannen die hem helpen met het bestuur. Daarnaast reist hij zelf veel door zijn rijk om te weten wat er gebeurt. Op verschillende plaatsen in zijn rijk laat hij 'paltsen' bouwen waar hij kan verblijven tijdens zijn bezoek. Dat zijn grote huizen of burchten, met een kapel. Vanuit daar bestuurt hij en spreekt hij recht.

Onthulling standbeeld Karel de Grote op het Keizer Karelplein te Nijmegen.

Een van Karels paltsen staat in Nijmegen en hij verblijft waarschijnlijk een paar keer in de stad. In de elfde eeuw brandt de palts af, maar een eeuw later verschijnt er een nieuwe burcht die in de loop van de geschiedenis steeds zal worden uitgebreid. Tot eind achttiende eeuw, als de burcht grotendeels wordt gesloopt. Er bestaan momenteel plannen om een grote verdedigingstoren van de middeleeuwse burcht te herbouwen.

Het Valkhof, de opvolger van de palts waar Karel de Grote hof hield als hij in Nijmegen was, wordt 200 jaar geleden bijna geheel afgebroken. In 1996 wil de Valkhofvereniging de burcht herbouwen. Inmiddels zijn er vergevorderde plannen voor een nieuwe versie van de grote verdedigingstoren

 

Wat is er in Aken?

In Aken heeft Karel zijn belangrijkste en grootste palts. De plek is perfect: middenin zijn rijk, op een veilige plaats en vlakbij de Ardennen waar hij graag gaat jagen. Ook laat hij een prachtige kapel bouwen in Aken. Wanneer Karel sterft, wordt hij daar bijgezet.

In de kapel staat een met goud beklede doodskist met daarin beenderen waarvan wordt gezegd dat ze van Karel zijn. Ook is zijn marmeren troon er te zien.

 

Wat gebeurt er na de dood van Karel de Grote?

Karels zoon Lodewijk de Vrome volgt hem op als koning van de Franken. Na diens dood wordt het Frankische rijk verdeeld in drie gebieden, die worden bestuurd door drie zonen van Lodewijk. Dat betekent het einde van het machtige en grote Frankische rijk.

Na Karels dood verschijnen er veel verhalen over hem. In sommige daarvan wordt hij neergezet als held en in andere als een bruut. Een van de beroemdste verhalen is 'Karel ende Elegast', dat meer dan vierhonderd jaar na zijn dood wordt geschreven, rond 1270. Het verhaal speelt zich af rond zijn palts in de plaats Ingelheim. Karel wordt midden in de nacht gewekt door een engel en krijgt de opdracht te gaan stelen. Eenmaal op pad, komt hij een zwarte ridder tegen. Dat is Elegast, een trouwe ridder die is verbannen. Karel doet zich voor als Adelbrecht, een roofridder. Ook Elegast houdt geheim wie hij is. In de loop van de nacht beleven de twee avonturen en bewijst Elegast zijn trouw.

Het middeleeuwse verhaal 'Karel ende Elegast' wordt opgevoerd door het theatergezelschap Counterparts.

 

Ontwikkelt Karel de Grote het eerste alfabet?

Karel is geïnteresseerd in rekenen en sterrenkunde en spreekt verschillende talen. Maar hij kan nauwelijks lezen en schrijven. Hij vindt het wel belangrijk dat een deel van de mannen in zijn rijk dat leert. Hij richt scholen op waar vooraanstaande jongelingen oefenen met lezen en schrijven. Zij kunnen na hun opleiding helpen het rijk te besturen. Een van deze mannen is Einhard, die vertrouweling van Karel wordt. Na Karels dood zet Einhard diens levensverhaal op papier.

handtekening van karel de grote

Ook bepaalt Karel dat een nieuwe uniforme lettersoort – later de ‘karolingische minuskel’ genoemd – algemeen wordt ingevoerd. Karels letters liggen aan de basis van het moderne schrift.

kareldg_alfabet

Op aandringen van Karel wordt de karolingische minuskel vanaf de negende eeuw in korte tijd wijd verspreid.

 

In het kort

  • Karel de Grote wordt in 768 koning van een deel van het Frankische rijk en wordt in 800 gekroond tot keizer van het hele rijk.

  • Hij bestuurt zijn grote gebied met hulp van leenmannen. Die krijgen de eer om een bepaald gebied van Karel te beheren. Zij moeten zorgen dat alles goed verloopt. Daarnaast moeten ze handelen volgens het christelijke geloof en de regels en wetten die Karel bepaalt.

  • Omdat Karel een groot deel van zijn leven door zijn rijk reist, laat hij meerdere grote paltsen bouwen waar hij kan verblijven. Zo heeft hij ook een palts in Nijmegen (Valkhof). De stad Aken is de belangrijkste stad van zijn rijk

  • Na Karels dood in 814 schrijft zijn vertrouweling Einhard zijn levensverhaal.

  • Hoewel Karel zelf slecht kan lezen en schrijven vindt hij onderwijs erg belangrijk. Hij propageert een nieuwe lettersoort waarvan onze letters zijn afgeleid.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Saskia Wayenberg

Ook interessant

om te weten