Horen de voormalige Antillen nog bij Nederland?
Gepubliceerd: 12-9-2017
Laatste update: 11-01-2023
Sinds 2010 bestaan de Nederlandse Antillen niet meer. Aruba, Curaçao en Sint-Maarten zijn vanaf dat moment landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Bonaire, Sint Eustatius en Saba krijgen de status ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland. De zes eilanden staan samen bekend als het Caribisch deel van het Koninkrijk. Wanneer zijn deze gebieden in Nederlandse handen gekomen? En wat is de relatie met Nederland nu?
Redacteur: Niek van Lent
Hoe komen de Caribische gebieden in bezit van Nederland?
Christoffel Columbus bereikt in 1492 onder Spaanse vlag Amerika. Hierna trekken verschillende Europese grootmachten eropuit om deze nieuwe wereld te koloniseren, op zoek naar goud en andere vormen van rijkdom. Vanaf de zeventiende eeuw mengt Nederland zich ook in deze strijd. De West-Indische Compagnie (WIC) verkrijgt een monopolie op alle handel in het westen.
Vanaf 1633 verovert de WIC verschillende eilanden in het Caribisch gebied, te beginnen met Sint Maarten. In de jaren erop worden de Spanjaarden verdreven van achtereenvolgens Bonaire, Curaçao en Aruba. De Spanjaarden vinden de eilanden niet zo belangrijk, omdat ze er geen goud of zilver vinden. Zonder strijd met andere Europese machten komen ook Sint Eustatius en Saba in bezit van de WIC.
De locatie van de Antillen.
De eilanden worden voor verschillende doeleinden gebruikt zoals zoutwinning, vormen van landbouw, als uitvalsbasis voor kaapvaart en als doorvoerhaven voor de slavenhandel. De zes veroverde eilanden – waarvan een enkele nog in het bezit van een andere overheerser komt – staan bekend als de (Nederlandse) Antillen.
Op Bonaire wordt nog altijd zout gewonnen.
Welke rol spelen de Antillen in de slavenhandel?
Curaçao en Sint Eustatius zijn belangrijke centra voor de handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen. Vanuit die slavenmarkten worden tot slaaf gemaakten onder andere naar Suriname, andere Antillen en de Spaanse koloniën verscheept, waar zij vaak op de plantages moeten werken. Ook op de Antillen zijn plantages te vinden, zoals Plantage Zuurzak op Curaçao.
Curaçao wordt hét centrum van de slavenhandel in het Caribisch gebied. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Tot slaaf gemaakten verzetten zich op verschillende manieren tegen de slavernij. De grootste slavenopstand is een feit in de zomer van 1795 in Curaçao. Onder leiding van Tula eisen ze hun vrijheid op. De opstand wordt bloedig neergeslagen. Vandaag de dag is Tula uitgeroepen tot nationale held in Curaçao. 17 augustus is omgedoopt tot Tula-dag. Een dag waarop inwoners het begin van een lange strijd tegen de slavernij herdenken.
Op 1 juli 1863 komt officieel een einde aan de slavernij in Nederlandse gebieden. Nederland is daarmee een laatkomer: veel Europese landen hebben slavernij op dat moment al verboden. De afschaffing van de slavernij wordt in Nederland jaarlijks gevierd tijdens KetiKoti. Het betekent 'verbroken ketenen' en verwijst naar de boeien waarmee de tot slaafgemaakten vastgeketend zaten. Meer over de rol van Nederland in de slavernij lees je hier.
Tot wanneer behoren de Antillen tot het Koninkrijk der Nederlanden?
De afschaffing van de slavernij betekent niet het einde van de koloniale tijd. Pas rond de Tweede Wereldoorlog komt hier enigszins beweging in. In 1942 kondigt Koningin Wilhelmina via Radio Oranje aan dat de overzeese gebieden meer zelfstandigheid zullen krijgen. Na de oorlog wordt dit uiteindelijk in 1954 definitief afgesproken in het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden. De inwoners van de Nederlandse Antillen mogen voortaan zelf hun land besturen en krijgen kiesrecht.
In de jaren tachtig verwerft Aruba nog meer zelfstandigheid. Het eiland verkrijgt in 1986 een status aparte: het wordt een zelfstandig land binnen het koninkrijk. Aruba heeft vanaf dan een eigen regering met een parlement en een eigen munt. Nederland blijft nog wel toezicht houden op de financiën en justitie. De intentie is dat Aruba in 1996 onafhankelijk zal worden, maar dat plan wordt geschrapt.
Zijn de Antillen nog Nederlands?
De koloniale geschiedenis is nog steeds zichtbaar in de cultuur, taal en familiebanden. Er is een smeltkroes aan culturen ontstaan. Naast het Nederlands zijn bijvoorbeeld ook Papiamento en Engels op sommige eilanden een officiële taal. Ook op het gebied van muziek, dans, gerechten en feestdagen is de mix aan culturele invloeden goed te zien. Zo vieren inwoners elk jaar het uitbundige carnaval vol met muziek, dans en kleurrijke kostuums. Maar ook Koningsdag is een officiële feestdag in de gebieden, omdat de eilanden onder het Nederlandse Koninkrijk vallen.
Meer weten over de Cariben?
Het Caribisch Netwerk volgt de actuele ontwikkelingen op Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, Bonaire, Sint-Eustatius en Saba en de Caribische gemeenschap in Nederland. Bekijk de video's en artikelen op het Caribisch Netwerk.
Arthur Kibbelaar praat over zijn Antilliaanse en Nederlandse identiteit. Wat weten mensen in Nederland eigenlijk over de Antillen?
In 2010 worden de Nederlandse Antillen opgeheven. Curaçao en Sint Maarten kiezen ervoor om, net als Aruba, zelfstandig landen binnen het koninkrijk te worden. De eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba (ook wel: BES-eilanden) kiezen ervoor om een ‘bijzondere gemeente’ van Nederland te worden. Daar wordt geleidelijk (een groot deel van) de Nederlandse wetgeving ingevoerd. Samen komen zij bekend te staan als Caribisch Nederland. Hoe het Koninkrijk der Nederlanden nu is verdeeld zie je in onderstaande animatie:
De Antillen na 2010
De banden met Nederland zijn er dus nog altijd. Op Aruba, Curaçao en Sint Maarten gaat dat met name om toezicht op de financiën en justitie. Op de andere eilanden lijkt de wetgeving veel meer op de Nederlandse. Dat wil niet zeggen dat iedereen daar achter staat. Regelmatig wordt er afgegeven op het huidige systeem. Bijvoorbeeld in Bonaire, waar in 2015 een referendum wordt gehouden. 62 procent van de bevolking heeft daarbij gestemd. Op de vraag: “Bent u het eens met de invulling die is gegeven aan de directe band met Nederland,” is het antwoord van 65 procent ‘nee’.
Lubach komt met een voorstel om de verhouding tussen de zelfstandigheid en de hoeveelheid geld die de 'bijzondere gemeentes' krijgen, vast te stellen.
Ook in Sint Eustatius is de meerderheid van de stemmen tegen de huidige band met Nederland, maar daar wordt de kiesdrempel niet gehaald om dit referendum bindend te maken. Daarnaast pleiten bijvoorbeeld in Curaçao regelmatig politieke partijen voor volledige onafhankelijkheid. De relatie die Nederland heeft met zijn voormalig koloniën staat dus nog altijd ter discussie.
In het kort
In de zestiende eeuw verovert Nederland Sint Maarten, Bonaire, Curaçao, Aruba, Sint Eustatius en Saba. Deze Nederlandse Antillen worden gebruikt voor zoutwinning, landbouw, kaapvaart en als doorvoerhaven voor de slavenhandel.
Curaçao en Sint Eustatius zijn belangrijke centra voor de handel in Afrikaanse slaven. Ondanks verzet schaft Nederland de slavernij pas in 1863 af.
Na de Tweede Wereldoorlog krijgen de zes eilanden meer zelfbestuur. Aruba wordt in 1986 een zelfstandig land binnen het Nederlandse Koninkrijk.
In 2010 worden de Nederlandse Antillen opgeheven. Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn vanaf dan zelfstandige landen binnen het koninkrijk. Bonaire, Sint Eustatius en Saba worden ‘bijzondere gemeentes’ van Nederland.
