Hoe ziet de strijd tegen rassenongelijkheid in de VS eruit?

protesten tegen racisme in de vs
Hoe ziet de strijd tegen rassenongelijkheid in de VS eruit?

Gepubliceerd: 17-10-2017

Laatste update: 12-04-2022

Met het verbod op slavernij in Amerika in 1865 ontstaat onder de zwarte bevolking een sprankje hoop op gelijkheid. Maar dat blijkt een valse verwachting. Al snel na de afschaffing van de slavernij nemen de Verenigde Staten allerlei wetten aan die rassenscheiding betekenen. Voor wit en zwart gelden er andere regels. Het luidt een tijdperk van rechteloosheid, discriminatie en racisme in.

Hoe komt de afschaffing van de slavernij in Amerika tot stand?

De bloedige vier jaar durende burgeroorlog tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten, die onder meer gaat over de soevereiniteit van de Staten, leidt uiteindelijk tot de afschaffing van de slavernij in Amerika in 1865. In de Zuidelijke Staten is slavernij in die tijd nog gemeengoed. De agrarische economie kan niet zonder de goedkope, gedwongen, arbeid, zo vinden de Zuidelijke Staten. In de meer geïndustrialiseerde Noordelijke Staten is de slavernij dan al zo goed als verdwenen.

kaart van de grensstaten tijden de amerikaanse burgeroorlog
Een kaart waarop de verdeeldheid van Amerika tijdens de burgeroorlog duidelijk wordt. Het noorden (groen) is tegen slavernij. Voor het zuiden (rood) is de slavernij onmisbaar. De overige staten (geel) vormen de grensstaten.

Het geïndustrialiseerde noorden vindt onder meer dat er sprake is van oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt omdat de tot slaaf gemaakten veel goedkoper zijn dan de vrije arbeidskrachten in het noorden. Het noorden wil bovendien graag haar producten aan een grotere afzetmarkt kwijt en heeft daartoe ook de zwarte bevolking in het zuiden op het oog. Ook zijn zogeheten abolitionisten vanuit humanitaire of religieuze overwegingen tegen de slavernij.

De Zuidelijke Staten denken hier anders over. De lucratieve katoenteelt is economisch volledig afhankelijk van de inzet van slavernij. Afschaffing zou rampzalige gevolgen kunnen hebben voor de economie. Ruim vier miljoen Afro-Amerikanen worden daarom in de Zuidelijke Staten onderdrukt en gedwongen om onbetaald zwaar werk te verrichten op de katoenplantages.

De tot slaaf gemaakten worden als vee verkocht. De zuidelijke staten hechten meer waarde aan de slavernij dan het noorden. 

De tot slaaf gemaakten lijken in de Zuidelijke Staten niet te kunnen ontsnappen aan hun uitzichtloze toekomst. Maar als de zuidelijke troepen zich in 1865 uiteindelijk overgeven aan de Noordelijke Staten betekent dit het einde van de slavernij. Het nationaal verbod op slavernij wordt ingevoerd en is het Dertiende Amendement van de Grondwet van de Verenigde Staten.

dertiende amendement van de amerikaanse grondwet
Het Dertiende Amendement van de grondwet van de Verenigde Staten.

Hoe ontstaat de rassenscheiding?

Hoewel het Dertiende Amendement formeel een einde maakt aan de slavenarbeid, duurt het nog heel lang voordat er sprake is van gelijke rechten. Het verbod op slavernij leidt namelijk tot een nieuwe vorm van ongelijkheid in de Zuidelijke Staten: rassenscheiding. Op grond van hun ras worden de burgerrechten van Afro-Amerikanen sterk ingeperkt. Dat gebeurt door invoering van speciale wetten.

Racistische wetten, waarvan sommige al voor de afschaffing van de slavernij bestonden zoals de zogenaamde Black Codes  en later de Jim Crow-wetten uit 1880, zorgen voor een apartheidssysteem in Amerika. Het betekent een scheiding op basis van huidskleur in het openbaar vervoer, scholen, horeca, publieke instellingen en woonwijken. De wetten zorgen voor discriminatie, rechteloosheid, armoede en racisme.

Door de invoering van de Jim Crow-wetten worden Afro-Amerikanen gescheiden gehouden van de witte burgers. De hele aflevering zien? Kijk op AndereTijden.nl

De onderdrukking van de zwarte bevolking leidt na de afschaffing van de slavernij in de Zuidelijke Staten tot talloze lynchpartijen. Op gruwelijke wijze worden in de negentiende en begin twintigste eeuw duizenden -vaak onschuldige- Afro-Amerikanen uit angst, door ophitsing of vage verdenkingen en zonder enige vorm van proces op gruwelijke wijze vermoord. De lynchpartijen worden bijgewoond door grote mensenmassa's.

gruwelijke lynchpartij van jesse washington

De gruwelijke lynchpartij van Jesse Washington in 1916 door een woedende volksmenigte.

Een van de bekendste voorbeelden is de barbaarse lynchpartij van de zeventienjarige Jesse Washington. In 1916 wordt de zwarte jongen ervan beschuldigd een witte vrouw te hebben vermoord. Jesse Washington verliest zijn vingers, oren en andere lichaamsdelen, ook wordt hij gecastreerd en daarna levend verbrand. Politici laten de lynchpartijen toe en organisaties als de Ku Klux Klan kunnen ongestoord hun gang gaan. 

Op 28 augustus 1955 vindt in Missisippi een gruwelijke lynchpartij plaats. Emmett Till, een zwarte jongen, wordt op gruwelijke wijze gemarteld, verminkt en vermoord. Er komen duizenden mensen op de openbare begrafenis af. De veertienjarige jongen ligt opgebaard in een kist met glazen deksel. Zijn verminkingen zijn voor iedereen duidelijk zichtbaar. De dood van Emmett maakt niet alleen veel verontwaardiging en woede los. Het zorgt er ook voor dat de dan nog prille strijd voor burgerrechten in een stroomversnelling komt.

De oprichting van de African-American Civil Rights Movement in 1955 is hier een voorbeeld van. Het is een keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis. De beweging strijdt voor gelijke rechten en verzet zich tegen discriminatie van de zwarte bevolking.

martin luther king

Martin Luther King tijdens de Mars naar Washington in 1963. 

Wie zijn de (vergeten) boegbeelden van de Civil Rights Movement?

Gaandeweg leidt de ongelijke behandeling tot de eerste zwarte burgerrechtenbewegingen onder de zwarte bevolking. Zo wordt in 1909 de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) opgericht.

Martin Luther King Jr. is een van de bekendste leden van de burgerrechtenbeweging. Hij organiseert vanaf de jaren vijftig geweldloze protesten als wapen tegen racisme, discriminatie en haat. Naast Martin Luther King is Malcolm X in de jaren vijftig en zestig ook een belangrijk zwarte leider. Malcolm is radicaler dan Martin Luther King en wijst het gebruik van geweld niet af in de strijd tegen racisme.

Hoewel King en Malcolm X de bekendste gezichten zijn van de zwarte burgerrechtenbeweging, zijn er verschillende - minder bekende - vrouwen die een belangrijke rol spelen en hen voorgaan in het protest. Claudette Colvin, een vijftienjarig meisje uit Montgomery weigert op 2 maart 1955 haar plaats in de bus af te staan aan een witte vrouw.

De (vergeten) boegbeelden van de Civil Rights Movement

Claudette Colvin: de eerste Rosa Parks

Rosa Parks

Montgomery Bus Boycott

De eerste Afro-Amerikaan op de Universiteit van Alabama

Martin Luther King

Negen maanden later herhaalt Rosa Parks dezelfde actie in Montgomery, Alabama. Ze haalt hiermee alle kranten. Deze overtreding levert Parks een boete op van tien dollar, die zij vervolgens weigert te betalen. Daarop wordt zij gearresteerd en beschuldigd van het verstoren van de openbare orde. Parks wordt hiermee het icoon van verzet tegen de rassensegregatie. Als reactie besluiten duizenden Afro-Amerikanen in Montgomery op 5 december 1955 om het openbaar vervoer te boycotten. Doordat veel zwarte inwoners uit protest naar school of werk lopen, verliest het openbaar vervoer veel passagiers. Na een lange juridische strijd eindigt de boycot in december 1956 en komt er een einde aan de rassenscheiding in de bussen van Montgomery. Het duurt vervolgens niet lang meer voordat rassensegregatie in alle bussen van de Verenigde Staten verboden is.

De Afro-Amerikanen bestrijden de rassensegregatie niet alleen in het openbaar vervoer, ook in het onderwijs slaat de burgerbeweging van Alabama in de jaren vijftig een belangrijke slag. Het is Autherine Lucy die na een jarenlange juridische strijd als eerste Afro-Amerikaan wordt toegelaten tot de Universiteit van Alabama. Vanwege heftige protesten schorst het bestuur van de universiteit Lucy al na een paar dagen 'om haar eigen veiligheid'. Het duurt uiteindelijk nog zeven jaar, voordat Afro-Amerikanen toegang krijgen tot de Universiteit van Alabama.

black lives matter protesten

De Montgomery Bus Boycott heeft laten zien dat met het organiseren van geweldloze protesten heel wat bereikt kan worden. Daarom komen op 28 augustus 1963 talloze mensen in Washington tezamen om vreedzaam te protesteren tegen de ongelijke rechten van de Afro-Amerikaanse bevolking. Tijdens deze ‘Mars naar Washington’ geeft Martin Luther King een van zijn meest memorabele toespraken aller tijden voor meer dan tweehonderdduizend mensen van alle rassen en leeftijden.  Met de Civil Rights Act van 1964 werd de rassensegregatie op papier afgeschaft. In de praktijk is er nog steeds ongelijkheid te zien in de Verenigde Staten. Black Lives Matter is vandaag de dag de grootste protestbeweging tegen racisme in de VS.

In het kort

  • Na de Amerikaanse Burgeroorlog wordt in 1865 de slavernij in de gehele Verenigde Staten officieel afgeschaft.

  • Door de invoering van de Jim-Crow wetten worden de Afro-Amerikanen gescheiden gehouden van de witte Amerikanen, ook wel de rassenscheiding genoemd.

  • De oprichting van de African-American Civil Rights Movement in 1955 wordt gezien als belangrijk keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis. Deze burgerrechtenbeweging strijdt voor gelijke rechten.

  • In 1964 wordt de Civil Rights Act aangenomen door het Amerikaanse Congres. Deze wet verbiedt discriminatie op basis van ras, huidskleur, sekse en religie.

  • Ondanks de afschaffing van de rassensegregatie is er nog steeds sprake van veel racisme in Amerika. De burgerrechtenbeweging Black Lives Matter strijdt sinds 2013 voor gelijke rechten.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

Ook interessant

om te weten