Hoe werd ABBA een hitmachine?

abba_header
Hoe werd ABBA een hitmachine?

Gepubliceerd: 20-12-2017

Laatste update: 10-03-2023

The Beatles, de meest populaire band van de jaren zestig, was nog maar amper uiteen gevallen toen een nieuwe manie zich aandiende: Abbamania. De Zweedse popgroep ABBA veroverde de wereld als een donderslag bij heldere hemel. Een echte verrassing, want we dachten dat er nooit meer een band zou komen die groter zou zijn dan die van de vier uit Liverpool. Mis. Het leek er al gauw op dat Agnetha, Björn, Benny en Anni-Frid groter konden worden dan John, Paul, George en Ringo.

Hoe ontstond ABBA?

Neem de eerste letter van de voornamen van de vier bandleden en je krijgt de bandnaam. Agnetha, Björn, Benny en Anni-Frid: ABBA. Een mooie gimmick, wat niet betekent dat ABBA een door de muziekindustrie geproduceerde tienerband is. Anni-Frid Lyngstad (roepnaam Frida, beter bekend als 'de donkere') heeft eind jaren zestig al een eigen band en doet mee aan allerlei talentenjachten. Als ze in 1969 mee doet aan Melodifestivalen, de voorronde van het Eurovisiesongfestival, leert ze Benny Andersson kennen. Benny is dan ook al een nationale bekendheid omdat hij in een populair sixties-bandje heeft gespeeld. Hij is inmiddels producer bij een grote platenmaatschappij geworden. Al snel verloven de twee zich en later trouwen zij.

abba_groep1

Björn Ulvaeus, Agnetha Fältskog, Anni-Frid Lyngstad en Benny Andersson.


Ook Björn Ulvaeus is al een ervaren muzikant. Zijn pad kruist geregeld dat van Benny en de twee schrijven vaak samen liedjes. Tijdens een optreden met zijn band voor een tv-show, ontmoet hij het zangeresje Agnetha Fältskog ('de blonde') die amper twintig is maar al zes soloalbums en enkele hits op haar naam heeft staan. De twee trouwen binnen een jaar. Björn (gitaar) en Benny (piano) nemen steeds vaker samen muziek op en huren dan hun verloofdes in als achtergrondzangeressen. Al gauw zijn de vier als kwartet op televisie te zien.

Op de dag van het huwelijk van Agnetha en Björn overlijdt ene Bengt Bernhag, een oude bekende uit de Zweedse muziekscene die samen met producer Stig Andersons de populaire platenmaatschappij Polar Music runt. Andersons vraagt Björn en Benny zijn plek op te vullen. De twee nemen al gauw hun vrouwen mee naar het werk en zo wordt muzikaal en juridisch de basis voor ABBA gelegd. De vier doen in 1973 mee aan de Zweedse voorronde van het Eurovisiesongfestival met het liedje 'Ring Ring'. Onder de naam Björn & Benny, Agnetha & Anni-Frid eindigt het nummer op de derde plaats.

"Ze maken enorme, vrolijke nummers maar er zit altijd wel een zweempje melancholie in."

Hoe belangrijk was het Eurovisiesongfestival voor ABBA?

Heel erg belangrijk. Op 6 april 1974 breekt ABBA in een klap door. 'Waterloo', een vrolijk en uptempo liedje, krijgt moeiteloos de meeste punten van de jury. Muzikaal leunt het nummer, net als 'Ring Ring' een jaar eerder, tegen de glamrock aan. Glamrock doet het begin jaren zeventig bijzonder goed onder de jeugd met bands als The Osmonds, The Sweet T-Rex en David Bowie.

abba_songfestival

Na de overwinning van het Eurovisie Songfestival in Brighton (Engeland, 1974).


Naast de vette drums is de glammuziek te herkennen aan een sexy gitaar- en basgeluid. Ook de kleding is sexy en vooral extravagant: hoge plateauzolen, brede schouders en vooral veel glimmend materiaal. Ook wordt het gebruik van de make-upkwast niet geschuwd. Ook niet door de mannen. Stervormige gitaren, ruimtepakken, piratenkledij, alles kan en mag en ABBA doet vrolijk aan de rage mee. Inclusief dirigent in Napoleonkledij.

ABBA is meteen op weg het grootste exportproduct van Zweden te worden. Het huwelijk van de Zweedse koning, twee jaar later, leidt ertoe dat ABBA nog groter wordt. In 1976 scoort ABBA namelijk zijn grootste hit met 'Dancing Queen'. Het nummer wordt 8,8 miljoen keer verkocht en staat lange tijd op nummer één in de hitlijsten van vijftien landen. Ook ditmaal zorgt een tv-opname ervoor dat het nummer in een klap een wereldwijd succes wordt. 'Dancing Queen' wordt namelijk voor de eerste keer gespeeld tijdens een tv-gala aan de vooravond van de bruiloft van de Zweedse koning Carl Gustaf en koningin Silvia.

ABBA voert 'Dancing Queen' op voor de Zweedse koning Carl Gustaf (1984).

Gaat het ergens mis met ABBA?

Björn en Benny schrijven de ene hit na de andere. 'Honey, Honey', 'SOS', 'I do I do I do I do I do', 'Mamma Mia' en jaarlijks volgen er meer. De ene keer klinkt ABBA iets meer pop, dan weer een beetje disco en dan weer vrolijk zonnig. Het knappe? ABBA klinkt altijd als ABBA, zelfs als ze speciaal voor de Zuid-Amerikaanse markt het Spaanstalige album Gracias Por La Música uitbrengen. Er lijkt geen grens aan het succes van de band te zitten. ABBA moet continu op tournee, terwijl de twee stellen natuurlijk ook gewoon een gezinsleven hebben. Daar komt bij dat Agnetha last heeft van paniekaanvallen. Vliegen is voor haar sowieso een probleem. De gouden popliedjes blijven de hitparades wereldwijd aanvoeren, maar liedjes al 'The Winner Takes It All' en 'One Of Us' verklappen dat het huwelijkse leven van beide echtparen een knauw heeft gekregen.

Een kort interview met ABBA winnaars Frida en Agnetha en de laatste repetitie van de Nederlandse deelnemers (en later winnaars) Teach-In.

In 1979 gaan Agnetha en Björn uit elkaar, twee jaar later volgen Benny en Frida. De vier gaan in 1982 uiteindelijk nog eenmaal de studio in en nemen enkele nummers op. Het materiaal bestempelen de bandleden zelf als ondermaats. Slechts twee nummers ervan worden later toegevoegd aan een verzamelalbum dat ABBA besluit uit te brengen. Een nieuwe plaat komt er niet meer en er wordt een rustperiode aangekondigd. 

ABBA in de hoogtijdagen tijdens het Unicef-gala in 1979. 

Pas ruim 30 jaar later komt daar een einde aan. De band komt in 2016 weer bij elkaar en vijf jaar later is het dan eindelijk zover: ABBA brengt een nieuw album Voyage uit. Ook komt er in 2022 een concertreeks in Londen: niet met de bandleden zelf, maar met speciale hologrammen van de artiesten. 

Werd ABBA gemist?

Aan de ene kant wel. De muziek van ABBA is sinds de band ermee ophield overal te horen gebleven; vaak op de radio, vaak op de dansvloer en vaak in de homo-scene. Maar tijden veranderen. Het vrolijke en zoetsappige dat ABBA maakte tot wat het was, valt niet meer zo goed in de jaren tachtig, wanneer het doemdenken zelfs in de Top 40 is terug te horen. Voor een reünie van het echte ABBA, bestaande uit een concertreeks van honderd shows, biedt een organisator een miljard dollar. De band slaat het voorstel destijds af.

ABBA wordt bestempeld als 'fout'. Maar dat duurt niet lang. Uit Australië komt de act Björn Again. Van afstand is de gelijkenis groot. De vier kopiëren zelfs de grappige Zweedse tongval van ABBA. In een klap is de band weer 'lekker fout'. 

Vier mensen uit Australië maken furore als de namaak-ABBA en trekken over de hele wereld volle zalen met hun imitatie.

Vinden kinderen ABBA ook leuk?

Kinderen hebben ABBA altijd leuk gevonden. Dat is misschien wel de grootste kracht van de muziek van de band: de nummers zijn slim genoeg om lang houdbaar te zijn voor volwassenen en tegelijkertijd eenvoudig genoeg om aan te slaan bij de allerkleinsten. De concerten worden door hordes kinderen bezocht en generaties zijn met de muziek van de Zweden opgegroeid. Het gemis van ABBA is dan ook groot. In navolging van The Beatles krijgt de band een eigen museum. En naast de talloze coverbands is er ook een project dat meer op kinderen is gericht. A*Teens, opgericht in 1998, komt uit Zweden en giet de liedjes van ABBA in een jeugdiger jasje. De vier pubers heten aanvankelijk ABBA*teens en nemen alleen ABBA-liedjes op. Maar de drie albums die zij vervolgens uitbrengen, staan vol met eigen werk. Wonderlijk genoeg verkoopt A*Teens acht miljoen albums voordat zij in 2006 uit elkaar gaan.

"Het is wel gek als je ineens fans hebt en handtekeningen moet uitdelen."

Was ABBA een hitmachine?

Jazeker. Het vreemde van ABBA is misschien wel dat de albums de vergetelheid in zijn geraakt. De singels, ongeveer twintig, zijn op talloze verzamelalbums uitgebracht. Van ABBA Gold, het bekendste verzamelalbum, zijn wereldwijd 28 miljoen exemplaren verkocht. Daarmee is ABBA Gold het best verkochte internationale popalbum aller tijden.

"In Mamma Mia! hoor je exact wat we op de plaat gezet hebben."

In 1999 komt er een musical Mamma Mia! waar alle hits van ABBA prima gecombineerd worden met een verhaal dat niets met de band te maken heeft. Een paar jaar later komt er een Nederlandse versie en in 2008 wordt Mamma Mia! succesvol verfilmd met Meryl Streep in de hoofdrol. In de zomer van 2018 draait het vervolg op die film in de bioscopen.

Mamma Mia

De acteurs van de film Mamma Mia! (2008). 

Werd Agnetha uiteindelijk gelukkig?

Björn en Benny blijven actief als schrijvend duo. Zij leggen zich toe op het schrijven van musicals, Agnetha en Anni-Frid ambiëren solocarrières. Die van Frida start voortvarend. Het Engelstalige album dat zij met Phil Collins in 1982 opneemt wordt een succes. Hierna verschijnt nog een album, maar eigenlijk houdt zij het voor gezien. Af en toe neemt zij nog een duet met iemand op, maar echte albums verschijnen lange tijd niet meer. Verder zet zij zich in voor het milieu en hulpbehoevende kinderen.

abba_agnetha

Agnetha Fältskog.

Het leven van Agnetha krijgt nog een vreemde, Nederlandse twist. In 1995 woont zij in het Zweedse Ekerö als op een dag de Nederlandse vorkheftruckchauffeur Gert van der Graaf haar nieuwe buurman wordt. Hij heeft een schuur op een kilometer afstand van haar villa gekocht en besluit daar zijn intrek te nemen. Hij beplakt de wanden van boven tot beneden met knipsels, foto’s en posters van zijn buurvrouw. Van der Graaf is een obsessieve fan die ABBA op achtjarige leeftijd leerde kennen toen hij in 1974 naar het songfestival keek.

Voor de Nederlandse fan Van der Graag blijft Agnetha de vrouw van zijn leven. 

Na twee jaar lukt het Van der Graaf in contact te komen met zijn idool; de twee beginnen een relatie. Nog eens twee jaar later is het voor Van der Graaf over met de pret en is de relatie voorbij. De Nederlander blijft Agnetha achtervolgen met brieven en bloemen. Ook blijft hij haar continu bellen. De Zweedse spant een rechtszaak aan tegen Van der Graaf, die niet alleen een contactverbod krijgt, maar ook voorgoed het land uitgezet wordt. In 2003 meldt de stalker zich echter weer in Ekerö. Het duurt nog twee jaar voordat de berichten over de stalker van Agnetha uit de media verdwijnen. Alle ophef doet haar geen goed. Ze leidt een vrij teruggetrokken leven tot aan de comeback van ABBA in 2021.

In het kort

  • De Zweedse band ABBA was actief tussen 1972 en 1982. De band brak plotseling door dankzij een optreden op het Eurovisiesongfestival.

  • Hun populariteit was wereldwijd ongekend. ABBA was het grootste exportproduct van Zweden.

  • De huwelijken van Agnetha (A) en Björn (B) en dat van Benny (B) en Anni-Frid (A) hielden uiteindelijk geen stand. De twee mannen legden zich na ABBA toe op het schrijven van musicals, de twee vrouwen ambieerden solocarrières.

  • De hits van ABBA kwamen uiteindelijk terecht in de musical Mamma Mia! die ook verfilmd werd.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Robert Lagendijk

Ook interessant

om te weten