100 jaar vrouwen in de Nederlandse politiek

strijden voor vrouwenkiesrecht
100 jaar vrouwen in de Nederlandse politiek

Gepubliceerd: 11-10-2018

Laatste update: 10-03-2023

Sinds 1917 mogen vrouwen in Nederland zich verkiesbaar stellen en sinds 1919 krijgen zij ook actief stemrecht. Welke vrouwen hebben de afgelopen 100 jaar een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse politiek?

Suze Groeneweg van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) is de eerste vrouw in de Tweede Kamer. In 1918 verkiezen de Nederlanders haar tot volksvertegenwoordiger. Althans, de mannen. Vrouwen hebben dan namelijk alleen nog maar passief kiesrecht. Suze is een dochter van een landarbeider. Ze komt uit een eenvoudig gezin, maar haar moeder stimuleert haar wel te gaan studeren.

De verkiezing van Suze Groeneweg is het begin van emancipatie in de Nederlandse politiek.

In de Tweede Kamer weten ze eigenlijk niet wat ze met deze vrouw aan moeten. Er is niet eens een wc voor haar, die moet apart gemaakt worden. Suze Groeneweg krijgt het voor elkaar dat ook vrouwen burgemeester kunnen zijn en zet zich in voor betaald zwangerschapsverlof voor getrouwde en ongetrouwde vrouwen. Ze ziet het als haar taak te bewijzen dat vrouwen niet ongeschikt zijn voor de politiek.

Het actief vrouwenkiesrecht, sinds 1919 een feit, is te danken aan de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht waarvan Aletta Jacobs het boegbeeld is. Het is uiteindelijk een wetsvoorstel van Tweede Kamerlid Henri Marchant dat het vrouwenkiesrecht realiseert. Tijdens de verkiezingen van 1922, de eerste keer dat vrouwen mogen kiezen, komen er zeven vrouwen in de Tweede Kamer.

Het 100-jarig bestaan van Nederlands vereniging voor Vrouwenbelangen.

De eerste vrouwelijke burgemeester is Truus Smulders-Beliën. Zij neemt deze functie over van haar man, die als gevolg van het verzet tegen de Duitsers de Tweede Wereldoorlog niet overleeft. Een andere bekende vrouwelijke politica is Marga Klompé van de KVP. In 1947 gaat zij als eerste VN vrouwenvertegenwoordiger naar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en in 1956 wordt zij verkozen tot de eerste vrouwelijke minister van Nederland. Marga staat aan het roer van het ministerie van Maatschappelijk werk. Haar belangrijkste verdienste daar is de invoering van de Algemene Bijstandswet. In die tijd is dat erg belangrijk voor de financiële onafhankelijkheid van vrouwen, die werken dan nog haast niet en daarom is scheiden geen optie.

Het was de gewoonte dat men in de rookkamer met elkaar van gedachten wisselde. Maar men was niet gewend dat een vrouw ook met een andere vrouw van een andere partij kon gaan praten.

Hanske Evenshuis-van Essen, oprichter van Kamerbreed Vrouwenoverleg

Speciaal voor Marga krijgt de houten tafelpoot van de minsterraad plastic, zodat zij haar kousen daar niet aan open haalt. Anneke Goudsmit, een van de eerste Kamerleden van D66, schrikt de Tweede Kamer op door in broekpak de Tweede Kamer te betreden. Ook Anneke zet zich jarenlang actief in voor vrouwenemancipatie en verlaat uiteindelijk de Kamer vanwege onenigheid met Dries van Agt over het sluiten van een abortuskliniek.

Met de komst van meer vrouwen in de politiek, verandert ook het aangezicht van de Tweede Kamer. In 1968 verschijnt Anneke Goudsmit in een broekpak in de Tweede Kamer. Een ware revolutie.  

Joke Smit is een van Nederlands bekendste feministen van de tweede golf. Ze werkt ze als redacteur en publicist, maar vanuit een pragmatische blik gaat ze de politiek in. Ze sluit zich aan bij de PvdA en komt in de gemeenteraad van Amsterdam. Het zijn de jaren 60 en vrouwen vechten hard voor hun rechten. Samen met Hedy d’Ancona, die later namens de PvdA veel politieke functies zal bekleden, richt ze de actiegroep Man Vrouw Maatschappij op. Hun doel is gelijke sociale zekerheid voor mannen en vrouwen, om het kostwinnersbeginsel af te kunnen schaffen.

Joke Smit en Hedy d'Ancona richten de Man Vrouw Maatschappij op om een meer gelijke behandeling van mannen en vrouwen te bewerkstelligen. Bekijk de hele uitzending van Vrouw op Mars.

Een andere bekende vrouw uit de Nederlandse politiek is Neelie Kroes. Vanaf 1971 is zij actief in meerdere functies namens de VVD, uiteindelijk als Europees Commissaris. Zij gaat niet de politiek in vanwege haar vrouw zijn en moet niets hebben van het feminisme. Ze wil graag bewijzen dat vrouwen prima mee kunnen draaien in een mannelijk bolwerk. Ze is het voorbeeld van een nieuwe generatie vrouwen in de politiek.

In de Nederlandse geschiedenis hebben vrouwen vooral posten gehad rond typische ‘vrouwelijke’ onderwerpen, zoals volksgezondheid en onderwijs. Tot de jaren 90 stijgt het aantal vrouwen in de politiek, daarna vlakt de stijgende lijn af. Veel feministen van het eerste uur vinden dat vrouwen nu te weinig fanatiek zijn.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Marjolein Koster

Ook interessant

om te weten