De protesten tijdens de Arabische Lente in 2011 luiden de huidige oorlog in Syrië in, maar er gaat een hele geschiedenis aan vooraf. Syrië is net als veel andere landen in het Midden-Oosten een ‘geconstrueerd’ land met een mix aan religies en nationaliteiten. De afgelopen 100 jaar worden gekenmerkt door een reeks van overheersingen, zowel van buitenaf als door coups van binnenuit. Sinds 1970 is de familie Assad aan de macht en die wil de wereld maar wat graag laten geloven dat Syrië een ‘symbool van stabiliteit’ in het Midden-Oosten is. In de jaren 70 is er geen oorlog, maar de bevolking wordt wel onderdrukt en is angstig. Langzaamaan verandert de angst in onvrede onder de bevolking, wat uiteindelijk leidt tot een van de bloedigste oorlogen in de recente geschiedenis.

Ze protesteren tegen de jarenlange repressie en het verhogen van de prijzen voor basisbehoeften, zoals brood, suiker en brandstof, is de druppel die de emmer doet overlopen. Het regime onder leiding van Bashar al-Assad belooft eerst hervormingen, maar noemt de demonstranten daarna terroristen en beantwoordt de revolutie met meedogenloze repressie.

Het regime richt zich niet alleen tegen de betogers, maar ook tegen externe spelers en degenen die het leger verlaten laten. Daarbij laat Assad een groot aantal soennitische extremisten vrij. Enerzijds wil hij zich clement jegens politieke gevangen tonen. Anderzijds wil hij het Westen en de minderheden laten zien dat het alternatief voor zijn geweld de soennitische terroristen zijn. De meesten van hen hebben jarenlang in Irak of Afghanistan gevochten en kunnen een grote bedreiging voor hem vormen.

Doordat de focus eerst gericht is op het civiele karakter (personen en groepen) van de revolutie en het terugtrekken van het leger uit de grenssteden, wordt de smokkel van wapens naar de demonstranten van landen die tegen het regime zijn gemakkelijker. Vervolgens wordt de toegang voor buitenlandse strijders, vooral terroristen, ook eenvoudiger. Dit alles zorgt ervoor dat de situatie in Syrië steeds chaotischer wordt.

Een belangrijke gebeurtenis in deze gespannen situatie is de naturalisatie van een groot aantal Syrische Koerden, die decennialang, sinds 1962, zijn beroofd van burgerschap en rechten. Dit weerhoudt hen ervan de revolutie in hun noordelijke delen van Syrië te ondersteunen en oorlogen en burgeroorlogen te beginnen met hun soennitische Arabische buren. Wanneer de oorlog in Syrie begint, zoeken de Syrische Koerden steun bij de Koerden in omliggende landen, vooral uit Turkije. Hierdoor wordt dit een belangrijke speler in het conflict.

• Het door Assad geleide Syrische leger, dat grotendeels bestaat uit de Alawitische minderheid – waar Assad zelf ook toebehoort. Het leger is samen met het Libanese sjiitische Hezbollah bezig met de beslissende strijd. Ook Iran en Afghaanse en Iraakse sjiieten vechten mee. Een belangrijk persoon is de Iraanse Qasim Soleimani. Als commandant van de Quds Force, de belangrijkste gevechtsgroep van Iran in de regio, treedt hij vaak op als leider van het Syrische leger. Sinds september 2015 steunen Russische milities het Syrische regime, dat in die tijd dicht bij een nederlaag is door de gewapende oppositiefracties. De Russische interventie remt de opmars van de oppositie en de omverwerping van het Syrische regime.
• De soennitische gewapende oppositie. Deze is gevormd aan het begin van het conflict door de bevolking en militairen die uit het leger zijn gestapt. Samen vormen ze het 'Free Syrian Army'. Deze gewapende oppositie bestaat nu volledig uit radicale islamitische groeperingen. De belangrijkste supporters zijn Turkije, de Verenigde Staten van Amerika, enkele Europese landen (zoals bijvoorbeeld Nederland) en enkele Golfstaten. Turkije steunt deze groeperingen in het noorden om de vorming van een stabiele Koerdische entiteit in Syrië aan de zuidelijke grens te voorkomen. Het Turkse leger bevindt zich nu in Noord-Syrië, vooral in Idlib. Saoedi-Arabië ondersteunt de militairen om de Iraanse invloed in de regio te beperken. Qatar ondersteunt het leger als onderdeel van zijn continue missie om islamisten in de Arabische wereld te ondersteunen.
• De Koerden wonen verspreid over Syrië, Irak, Iran, Turkije en nog een aantal landen. Zij vechten voor een autonome regio. Na grote veldslagen strijden ze nog steeds tegen IS in het noordoosten van Syrië. De VS steunt de Koerden in hun strijd en helpt bij de oprichting van afzonderlijke zelfcontrolerende regio's in het noorden van het land.

• Islamitische Staat (IS): Deze terroristische beweging streeft naar een kalifaat. In 2014 maakt IS opmars en domineert het grote delen van Syrië. Na een aantal jaren van pijnlijke nederlagen is het inmiddels bijna helemaal verdreven. IS is alleen nog aanwezig in een aantal gebieden in de periferie van het land.
• Het Westen: coalitie onder leiding van de Verenigde Staten, die luchtaanvallen uitvoert op IS. De coalitie heeft militaire trainers en inlichtingenpersoneel ter plaatse om enkele oppositiegroepen en de Koerden te ondersteunen en op te leiden.

• Israël: lanceert luchtaanvallen in Zuid-Syrië, met name de kampen en opslagplaatsen van wapens van de Libanese Hezbollah om te voorkomen dat geavanceerde wapens uit Iran worden verkregen.

De afgelopen jaren hebben zich grote veranderingen voorgedaan in de gewapende oppositiegroepen in Syrië, zowel wat omvang, bewapening, de controlegebieden en zelfs loyaliteit betreft. Dit heeft telkens ook weer invloed op de andere groepen in het conflict. Het regime en zijn loyale milities heeft veel andere groepen verdreven, wat in 2018 tot een verandering van de kaart leidt: Assads leger kan het controlegebied met een groot deel uitbreiden.

Er zijn inmiddels miljoenen vluchtelingen binnen en buiten het land en honderdduizenden doden te betreuren.  Alle groepen, welke religie of economische status dan ook, zijn verzwakt door massamoorden en wederzijdse vergelding. Verder is er in delen van Syrië - vooral op het platteland en in de steden Damascus en Homs - een grote demografische verandering. Complete bevolkingsgroepen zijn gevlucht en anderen hebben hun plaats ingenomen. Aleppo, waar het regime heeft gewonnen, verliest zijn historische en culturele identiteit. De Koerdische strijders zijn niet in staat om gemakkelijk hun woongebieden in het noordoosten van Syrië te verlaten.

Voor Idlib, een gebied in het noorden waar volgens Assad de eindstrijd plaatsvindt, en het platteland van Aleppo en Hama, waar nu de oppositiekrachten zijn, zou uiteindelijk een oplossing gevonden kunnen worden die geschikt is voor alle groepen: namelijk onder controle van het Turkse leger komen.

De oorlog in het land is - in tegenstelling tot wat veelal wordt verkondigd - niet voltooid. Zodra het ergens rustig wordt, is er telkens een ander gebied waar het gevecht weer oplaait. De landen die zich met de oorlog bemoeien zijn nog niet moe en hebben nog niet al hun doelen bereikt. Dit geldt vooral voor Rusland en Iran. Iran wil zijn invloed in Syrië helemaal uitbreiden, om zijn rol in de regio tegen Israël en het westen te versterken. Rusland wil zijn verlies - tegenover de NAVO in Afghanistan en Oekraïne - in Syrië compenseren.

Assad kan ook zijn invloed versterken met de hulp van zijn bondgenoten, maar zijn "overwinning" zal, na alle misdaden die hij heeft gepleegd en de duizenden gedetineerden en vermisten waarvoor hij verantwoordelijk is, de wraaklust van de oppositie vergroten. Assad heeft ook een lijst met tegenstanders en daarop staan meer dan een miljoen Syriërs in binnen- en buitenland. Deze mensen (en hun familie) zullen niet kunnen terugkeren naar hun land als hij aan de macht blijft. De oorlog heeft miljoenen Syriërs op de vlucht doen slaan. In eigen land, naar buurlanden in de regio en naar het westen.