Waarom verdween de Grand Prix van het Circuit van Zandvoort?
Gepubliceerd: 27-3-2019
Laatste update: 24-08-2023
Tussen 1948 en 1985 organiseert het Circuit van Zandvoort de Grand Prix van Nederland, ook wel bekend als de Grote Prijs van Nederland. Hoe komt Zandvoort op als grote speler in de wereld van de Formule 1? Waarom komt er een einde aan? En wat heeft ervoor gezorgd dat de motoren sinds 2021 weer op het circuit van de badplaats ronken?
Redacteur: Tess de Bruijn
Programma: Andere Tijden
Hoe begint de bouw van het circuit in Zandvoort?
Voor de begindagen van het Circuit van Zandvoort moeten we terug naar de jaren 30. Zandvoort is een populaire chique badplaats waar de elite graag neerstrijkt. Burgemeester van Alphen laat een tijdelijk stratencircuit aanleggen in de duinen en organiseert op 3 juni 1939 een race met sportwagens. Het vertier trekt duizenden bezoekers en in Zandvoort is de liefde voor de autosport geboren. Van Alphen wijst een gebied in de duinen ten noorden van Zandvoort aan als permanent stratencircuit.
"Iedere keer als er een Grand Prix is dan rijdt men over een stuk geschiedenis van Nederland"
In 1940 wordt de gemeente eigenaar van het duingebied ten noorden van Zandvoort. Er wordt voor het gebied een ‘Bosplan’ ontwikkeld, een werkgelegenheidsplan waarvan de aanleg van het circuit onderdeel uitmaakt. In de zomer van 1942 gaan de arbeiders aan de slag. De werkzaamheden komen echter al snel stil te liggen. De Duitsers beginnen namelijk aan de afbraak van de regio voor de aanleg van de Atlantikwall. Vele huizen en hotels in de regio moeten hiervoor wijken. Een groot deel van de Zandvoortse bevolking wordt gedwongen te vertrekken. Het aantal inwoners daalt binnen enkele maanden van 9808 naar 1789.
Wanneer komt de Grand Prix naar het circuit in Zandvoort?
Na de oorlog gaat de gemeente verder met de aanleg van het parcours en bouwt het circuit verder op het puin van de Atlantikwall. Op 7 augustus 1948 vindt de eerste race plaats met hulp van Engelse coureurs en the British Racing Drivers’ Club. Toen nog onder de naam: Grand Prix van Zandvoort. Het gaat er die dag allemaal wat houtje-touwtje aan toe. De 20 deelnemende auto’s komen met de boot naar Hoek van Holland en de organisatie brengt de auto’s en monteurs onder in de Haarlemse Ripperda Kazerne.
De Thaise prins Bira gaat ervandoor met de hoofdprijs.
Het evenement trekt dankzij de grote media-aandacht wel vijftigduizend toeschouwers. De Thaise prins Bira wint de race in een oude lichtgeel met blauwe Maserati. Voluit heet de prins Birabongse Bhanutej Bhanubandh, maar er is die dag geen omroeper die zich daaraan waagt. Met deze eerste wedstrijd in 1948 is het circuit officieel geopend en barsten de gloriejaren van de Grand Prix van Zandvoort los: vanaf 1950 onder de naam de Grote Prijs van Nederland. Van 1952 tot 1985 zal de wedstrijd deel uitmaken van het officiële Wereldkampioenschap Formule 1.
Het is een spannend circuit waar veel ingehaald kan worden en coureurs rijden er graag. De jaren 60 zijn de gloriejaren van het circuit van Zandvoort. In deze jaren racen legendarische coureurs als Graham Hill, Jackie Stewart en Jim Clark op het circuit.
Hoe veilig is het circuit in deze beginjaren?
In de jaren 70 breekt er een donkere periode aan voor het circuit. Nadat de Britse coureur Piers Courage in 1970 dodelijk verongelukt op het circuit is er kritiek. Is het circuit wel veilig genoeg? In 1972 besluit de organisatie geen Formule 1-wagens door de duinen van Zandvoort te laten rijden. Het circuit is verouderd: de struiken groeien de baan op. Het circuit is te gevaarlijk. De gemeente Zandvoort wil het circuit eigenlijk meteen al sluiten.
Het circuit wordt flink opgeknapt: er komt nieuw asfalt, de uitloopstroken zijn breder, er komen nieuwe en extra vangrails en het circuit krijgt een extra bocht: de Panorama bocht. De organisatie regelt daarnaast een wedstrijdtoren en zet nieuwe pitboxen neer.
Er is dan ook veel hoop als de Grand Prix op 29 juli 1973 toch weer in Zandvoort mag rijden, maar de vreugde is van korte duur. De Britse coureur Roger Williamson schiet in de achtste ronde van de baan. Er is te weinig blusmateriaal aanwezig en de organisatie schiet tekort: Williamson verbrandt levend in zijn wagen. Na een aantal veiligheidsmaatregelen keert de Grote Prijs in 1974 wel weer terug naar Zandvoort.
Bekijk de hele uitzending op AndereTijden.nl.
Waarom komt er een einde aan de Grand Prix in Zandvoort?
In 1979 neemt de gemeenteraad een voor de meeste inwoners van Zandvoort onbegrijpelijk besluit: het circuit moet dicht. Het circuit kampt met geldproblemen en weerstand uit de regio: er is een haat-liefde verhouding met het circuit. De grootste argumenten tegen zijn de geluidsoverlast tijdens de Grote Prijs, de milieuvervuiling en de verkeerschaos.
Nederlandse Grand Prix op het circuit van Zandvoort gewonnen door de Engelsman James Hunt.
Maar een ander deel van de inwoners van Zandvoort denkt daar anders over. Uit een onderzoek van het NIPO in 1979 blijkt dat het merendeel van de inwoners het circuit juist goed vindt voor de gemeente. De wedstrijden zorgen voor wat extra inkomsten in de gemeentekas en de middenstand en de horeca doen goede zaken. Maar drie procent van de ondervraagden vinden de milieuvervuiling een probleem.
Het circuit blijft, maar gaat in de jaren die volgen verder door diepe dalen. Het bedrijf raakt flink in de schulden door de onzekerheid. Het is een neerwaartse spiraal: de geldschieters blijven weg zolang de zekerheid van de Grand Prix uitblijft, en de Grand Prix kan niet verreden worden op een slecht onderhouden circuit.
De toepassing van de wet geluidshinder vormt daarnaast ook een heikel punt in de politiek. Het is haast onmogelijk voor het circuit om binnen de normen te blijven die de wet geluidshinder stelt. De laatste Grand Prix wordt op 25 augustus 1985 verreden. In 1986 blijkt het circuit verouderd en de organisatie zit in geldnood. In 1988 wordt het circuit ingekort naar een interim circuit en dient het slechts voor de nationale autosport. Plannen om het circuit te vernieuwen en de prestigieuze wedstrijd terug te halen naar het circuit keren ieder jaar terug.
Oud coureur Jan Lammers leert de kneepjes van het vak al op twaalfjarige leeftijd op het circuit.
Hoe komt de Grand Prix terug naar Zandvoort?
Het circuit diende de laatste jaren nog als interim circuit voor Formula 3 en de Deutsche Tourenwagen-Masters. De tijd van grote wereldkampioenschappen was dus voorbij. Toch bleef het circuit nog altijd een kweekvijver voor nieuw talent. Zo maakte Max Verstappen op dit circuit zijn overstap naar Formule 3.
De racekoorts komt weer op als eind 2018 geruchten over de terugkomst van de Formule 1 in 2020 in Zandvoort opdoen. Zal de koningsrace dan toch weer terugkeren naar Zandvoort? De eigenaar van het circuit Prins Bernhard jr. met zijn bedrijf Chapman Andretti partners, onderhandelt hierover in 2018 met de organisatie. Hij racet al jaren op Zandvoort en zit samen met zijn broer Pieter Christiaan en Jan Lammers, directeur Dutch Grand Prix, in het team Racing Team Holland.
Voor de terugkeer van de Grand Prix in Nederland is flink wat geld nodig en ook de oude tegenargumenten als geld, geluidshinder, milieuverontreiniging en verkeerschaos staan weer op de agenda. Toch besluit de gemeente Zandvoort het circuit voor 4,1 miljoen euro te ondersteunen om de Formule 1 terug naar Nederland te halen. Ook sponsors willen geld in de Grand Prix steken.
In mei 2019 maakt de Formule 1 organisatie bekend dat er vanaf mei 2020 drie jaar lang een Grand Prix op het Zandvoortse circuit zal plaatsvinden. Titelsponsor wordt Heineken. In 2020 zou Max Verstappen in eigen land zijn racetalent aan het publiek kunnen tonen, maar de coronacrisis gooit roet in het eten. Anderhalf jaar later is het dan toch zover: in september 2021 ronken de motoren op het circuit van Zandvoort weer.
In het kort
In de jaren 30 begint de aanleg van het circuit in Zandvoort. Tijdens de Tweede Wereldoorlog overtuigt burgemeester Van Alphen de Duitsers ervan dat de brede weg van het circuit goed als ‘Paradestrasse’ kan dienen na de oorlog.
In 1948 vindt de eerste race plaats op het circuit. Van 1952 tot 1985 zal de wedstrijd deel uitmaken van het officiële Wereldkampioenschap Formule 1.
In de jaren 70 breekt er een donkere periode aan voor het circuit en gebeuren er flink wat dodelijke ongelukken.
In 1979 neemt de gemeenteraad een voor de meeste inwoners van Zandvoort onbegrijpelijk besluit: het circuit moet dicht. De grootste argumenten tegen zijn de geluidsoverlast tijdens de Grote Prijs, de milieuvervuiling en de verkeerschaos.
Eind 2018 laaien geruchten over de terugkomst van de Formule 1 in Zandvoort weer op. De eigenaar van het circuit bereikt in mei 2019 overeenstemming met de Formule 1 organisatie. Na uitstel vanwege de coronacrisis, kan Max Verstappen in september 2021 in eigen land zijn racetalent aan het publiek kunnen tonen.
